Kościół zabytkowy

W Trzcinicy kościół z jedli – TVP3 RZESZÓW – (kliknij)

Kościół w Trzcinicy – spacer i historia – PROJEKT ŚWIĄTYNIA3D – (kliknij)

Kościół w Trzcinicy – Gmina Jasło – TV OBIEKTYW – (kliknij)

Fundacja kościoła w Trzcinicy.

• Lokacja wsi nastąpiła pod koniec XIV wieku
• Erygowanie parafii – 1480 rok
• Budowa kościoła (przebudowa?) – połowa XVI wieku (są opinie dendrologów, że użyte drewno jest 100 lat starsze)
• Inicjatorka budowy – Zofia z Marszowic Gamratowa – Ocieska (+ 1573)
• Główny fundator kościoła – Jan Ocieski (+1563) herbu Jastrzębiec, starosta   biecki, podkomorzy koronny na dworze króla Zygmunta Augusta, ówczesny właściciel Trzcinicy
• Konsekracji dokonał 5.02.1557 roku bp krakowski Andrzej Zebrzydowski lub bp pomocniczy Andrzej Spot
• Syn Ocieskich – Jan (+1626), spadkobierca majątku fundował dekoracje malarskie stropu (widoczny herb Jastrzębiec, orzeł Zygmunta III Wazy, herb Ciołek bpa Bernarda Maciejowskiego)
• Lanckorońscy – właściciele wsi w połowie XVIII wieku fundowali dekoracje malarskie w partiach młodszych (widoczny herb Zadora na belce tęczowej)
• Jabłonowscy – właściciele wsi od końca XVIII wieku ufundowali: kołtrynę (tło dla ambony – ok. 1790), ambonę, ołtarz boczny Serca Jezusa (ok. 1700), chrzcielnicę (jedyna klasycystyczna w okolicy – XVIII/XIX wiek), nagrobek (początek XIX wieku) i kaplicę Matki Bożej (2 połowa XIX wieku). W kaplicy nastawa ołtarzowa (XVIII/XIX), obraz św. Antoniego (XVIII), obraz Matki Bożej Częstochowskiej (współczesny)

Architektura kościoła w Trzcinicy.

• Badania architektoniczne w partiach strychowych wykonane w 1994 roku ukazały konstrukcję storczykową więźby dachowej oraz zaczepy pod gzymsem okopowym części dachowej, co świadczy o istnieniu pierwotnie osobnych daszków pulpitowych nad zaskrzynieniami
• Kościół wzniesiony z ciosanego drewna jodłowego (belki w przekroju mają nawet do 48 cm wysokości) o konstrukcji zrębowej. Bierwiona ścian łączone w węgłach „na zamek”. Dębowa podwalina (wg analizy dendrochronologicznej dęby ścięte po roku 1561)
• Nawa kwadratowa późnośredniowieczna
• Prezbiterium prostokątne, trójbocznie zamknięte
• Zakrystia przylega do prezbiterium od strony północnej na planie wydłużonego prostokąta (oryginalna)
• Wnętrze oświetlone oknami tylko od strony południowej i wschodniej (tradycja średniowieczna)
• Kościół posiada dodatkowe okno w południowo-wschodniej absydzie, zaszalowane w czasach nowożytnych, a odsłonięte podczas ostatniej konserwacji
• Prostokątne otwory okienne posiadają wewnętrzne sfazowanie węgarów, zamknięte w nadprożu formą „oślego grzbietu” (oryginalne)
• Kościół trzcinicki wyróżnia się smukłością proporcji widoczną od strony wschodniej i zachodniej oraz wrażeniem wyjątkowej wertykalności wnętrza.
• Pierwotnie istniały dwa wejścia: od strony zachodniej i południowej. Portal południowy został w XIX wieku zamieniony na arkadę wejściową do dobudowanej do kościoła kaplicy Matki Bożej
• Drzwi w portalu zachodnim zachowały gotyckie kowalskie okucia o motywach rombowo-liściastych (XVI wiek)
• Na nadprożu portalu do kaplicy Matki Bożej zachowały się: data „1551”, dwa herby „Jastrzębiec” i monogramy „Z O”
• Wnętrze nawy zachowało od strony zachodniej zrębowy parapet chóru muzycznego połączony w sposób ciesielski z wieńcami ścian nawy. Jest to konstrukcja samonośna. Posiada figuralną polichromię i detal ciesielski w postaci ostrych późnogotyckich sfazowań. Na belce dolnej parapetu istniała banderola z inskrypcją (niezachowana)
• Belka tęczowa posiada wyciętą datę: „DN(I)A V II 1557” odnoszącą się do konsekracji świątyni (odpust św. Doroty) oraz polichromię z inskrypcją i datą” „1648” (data rekonstrukcji?)
• Treść inskrypcji na belce tęczowej: (IE)SVS EST PRO NOBIS IE (tu tarcza z herbem „Zadora” Lanckorońskich) SV CHRISTE (tu tarcza z herbem „Jastrzębiec” Ocieskich i monogram I O [Jan Ocieski]) MISERERE NOBIS AD 1648
• Więźba dachowa składa się z 15 wiązarów. Przemiennie zestawione wiązary (kozły) ze storczykiem oraz jętkami, mieczami i zastrzałami oraz pośrednie tzw. krokwiowo-jętkowe. Całość wzmocniona krzyżulcami (krzyże św. Andrzeja). Słupy storczykowe połączone są ryglem dolnym „na czop”. Dach dwuspadowy o wspólnej kalenicy nad nawą i prezbiterium.
• Wieża zrekonstruowana do wyglądu z końca XVI wieku. Pozorna izbica zakończona wysmukłą oktogonalną iglicą hełmu. Otwarty podcień podwieżowy.

Prace konserwatorskie przy bryle kościoła w Trzcinicy

• 1995 – rozpoczęcie rac – rekonstrukcja i konserwacja masywu wieżowego
• 1996 – wzmocnienie posadowienia, wymiana podmurówki i podwalin dębowych, uzupełnienie drewnianego budulca w ścianach oraz oszalowanie gontem
• 1997 – konserwacja elementów wiązania dachowego oraz krycie całości gontem
• Prace powyższe wykonała firma Józefa i Bartłomieja Hronowskich z Nowego Sącza
• 2000 – rekonstrukcja portalu zachodniego, konserwacja skrzydeł drzwi portalu do zakrystii i portalu zachodniego, uzupełnienie późnośredniowiecznych kowalskich okuć. Zamontowano nową drewnianą podłogę (wykonała firma Bronisława Bulińskiego z Jarosławia), ułożono kamienną posadzkę pod wieżą i podcieniu podwieżowym (wykonała parafia)
• 2002 – odbudowa drewnianego ogrodzenia wokół cmentarza przykościelnego (wykonała parafia)

Polichromia kościoła w Trzcinicy

• Polichromia wykonana techniką kazeiny wapiennej (archaiczna i rzadka metoda): ściany, strop prezbiterium, arkady łuku tęczowego, zrębowego parapetu chóru muzycznego, górne fragmenty wschodnich ścian nawy
• Na ścianie północnej nawy odkryto w 1995 roku monstrualnych rozmiarów (wys. 4-5 m) postać św. Krzysztofa oraz małych rozmiarów scenę Ukrzyżowania (Maria Magdalena obejmująca dolną część krzyża)
• Na ścianie wschodniej widnieją iluzjonistyczne draperie
• Na arkadzie tęczowej odsłonięto w 1996 roku postacie aniołów podtrzymujących narzędzia Męki Pańskiej (arma Christi)
• Dekoracja parapetu chóru muzycznego odsłonięta w 1996 roku to rząd półpostaciowych przedstawień dwunastu Apostołów, pośrodku postać Chrystusa Zbawiciela (1648)
• Na północnej ścianie prezbiterium w 1997 roku odsłonięto wielofigurowe i wielostrefowe wyobrażenie Sądu Ostatecznego (1648)
• Strop główny i zaskrzynienia nawy składają się z florystycznych rozet umieszczonych w kasetonach (idea „niebiańskiego ogrodu” i „rajskiej altany”). Znalezione na strychu fragmenty posłużyły do rekonstrukcji całości.
• Zacheuszki pochodzą z 1557 roku (konsekracja)
• Kasetonowy strop powstał tuż po 1600 roku
• Fryz podstropowy obiegający strefy podzaskrzynieniowe korpusu nawowego – ściana wschodnia: herb „Doliwa”, dwie baldachimowe kotary, jako tło nastaw ołtarzy bocznych; ściana północna: św. Krzysztof
• Kompozycja na ścianie tęczowej (1648)
• Bordiury na obramieniach okien w prezbiterium (połowa XVII wieku)

Prace konserwatorskie przy polichromii kościoła w Trzcinicy

• Wstępne badania dekoracji malarskiej wnętrza wykonali Barbara Czajkowska – Palusińska i Sławomir Stępień i Piotr Łopatkiewicz
• Prace odkrywkowo-konserwatorskie trwały do 2005 roku

Wyposażenie ruchome kościoła w Trzcinicy:

• Nastawa ołtarza głównego pochodzi z 2 połowy XVIII wieku.
• Rokokowe tabernakulum (początek 2 połowy XVIII wieku)
• Odkryte elementy zdobień pochodzące ze starej nastawy ufundowanej ok. połowy XVII wieku (ażurowe uszaki, obraz św. Doroty)
• Obraz – Alegoria Niepokalanego Poczęcia NMP. Obraz Maryi malowany przez Boga Ojca, podtrzymywany przez Joachima i Annę – wzorowany na obrazie z kolegiaty w Stanisławowie, znajdującym się obecnie w Opolu w kościele Matki Boskiej Bolesnej
• Obrazy: św. Marcina, św. Stanisława, męczennic: Chrysty i Kalisty
• Nagrobek księcia Stanisława Jabłonowskiego (+ 16.02.1806), starosty wiśniowskiego w 2005 roku przeniesiony z północnej na południową ścianę prezbiterium w celu odsłonięcia Sądu Ostatecznego.
• Ołtarz boczny św. Józefa spod tęczy przeniesiony pod chór w celu odsłonięcia sceny Ukrzyżowania (koniec XVIII w.)
• Obraz ołtarzowy św. Józefa (koniec XIX wieku)
• Obraz ołtarzowy Dzieciątka Jezus (koniec XIX wieku)
• Ołtarz boczny Serca Jezusa spod tęczy (ok.1700)
• Figura Jezusa (koniec XIX wieku)
• Obraz „Mały Jan Chrzciciel” (koniec XIX wieku)
• Ambona rokokowa (początek 2 połowy XVIII wieku)
• Chrzcielnica neoklasycystyczna (początek XIX wieku)
• Figury: Chrystus, Maryja, św. Jan z tęczy wykonane są w warsztacie bieckim (1648)
• Obraz olejny Ukrzyżowania (2 połowa XVIII wieku)
• Szafa prospektu organowego (1 połowa XIX wieku)
• Obrazy olejne fundacji Jabłonowskich z początku XIX wieku: św. Stanisław wskrzeszający Piotrowina i św. Anna nauczająca Maryję
• Obrazy sztalugowe: Maryja z Dzieciątkiem typu loretańskiego (XVIII/XIX wiek), św. Franciszek z Asyżu (2 połowa XVIII wieku), Oblicze Chrystusa (XVIII/XIX wiek)
• Instrument organowy o archaicznych rozwiązaniach technicznych utrzymany w tradycji barokowej sztuki organowej (XVII/XVIII wiek)

Prace konserwatorskie przy wyposażeniu ruchomym kościoła w Trzcinicy

• Prace konserwatorskie trwały od 2006 do 2011 roku
• Demontaż zabytków ruchomych z wyjątkiem ambony
• Konserwację wykonywali: Anna Szczepaniak z Krakowa, Włodzimierz Drapczyński
• Konserwację organów wykonał Tomasz Orlow z Katowic

W dniu 5 lutego 2011 roku bp Edward Białogłowski dokonał uroczystej rekonsekracji świątyni

(Opracowano na podstawie książki Piotra Łopatkiewicza pt: „Drewniany kościół św. Doroty w Trzcinicy. Z dziejów fundacji, konserwacji i prac badawczych”. Trzcinica 2013)

Bieżące prace konserwatorskie

• Impregnacja gontów dachu i ścian, wieży i ogrodzenia – 2021/2022
• Montaż całodobowego monitoringu obiektu – 2024